بذر هیبرید چیست؟

بذر هیبرید دقیقا چیست و چه تفاوتی با بذر های معمولی دارد؟

اغلب از ما سوال می شود که بذر هیبریدی دقیقا چیست و چه تفاوتی با بذر های معمولی دارد. تفاوت این دو نوع بذر در نوع گرده افشانی آنها هست. بذر های هیبرید از طریق گرده افشانی دو رقم خاص بدست می آید که نتیجه آن تولید بذری با صفات برتر هر دو گیاه والد هست. در ادامه به توضیحات کاملتری در این خصوص می پردازیم.

گرده افشانی گیاهان به دو صورت گرده افشانی باز OP و یا گرده افشانی بصورت کنترل شده بین دو رقم خاص از یک گونه گیاهی انجام می شود.

بذرهای گرده افشانی باز (OP)

هنگامی که دو گیاه از یک گونه بصورت طبیعی گرده افشانی می کنند یک نسل تولید می کنند، این رقم به عنوان گرده افشانی باز شناخته می شود. گرده افشانی باز زمانی است که گرده افشانی توسط حشرات، پرندگان، باد یا سایر مکانیسم های طبیعی اتفاق می افتد. به شرطی که گیاهان از تلاقی با سایر واریته ها جلوگیری کنند، واریته های OP بذرهایی تولید می کنند که از نوع واقعی هستند.

این بدان معناست که گیاهانی که از این دانه ها رشد می کنند مشابه والدین خود خواهند بود. از آنجایی که گرده افشانی بین گیاهان به طور دقیق کنترل نمی شود، بذر هایی که از طریق گرده افشانی باز بوجود می آیند از نظر ژنتیکی نسبتاً متنوع هستند و تمایل به نشان دادن تنوع بیشتری دارند. با گذشت زمان، پرورش دهندگان گونه های جدیدتری از واریته های OP تولید کرده اند که با شرایط اقلیمی و آب و هوایی آن مناطق سازگاری بیشتر و بهتری پیدا کرده اند.

بذر های حاصل از گرده افشانی باز نسل به نسل تولید و ذخیره شده اند و معمولاً به دلیل طعم و مزه  شان مورد علاقه قرار می گیرند. به طور کلی، آنها برای صفات خاص با دقت انتخاب نشده اند، بنابراین ممکن است تنوع بیشتری از خود نشان دهند.

بذر های هیبریدی (F1 یا F2)

بذرهای هیبریدی F1 با گرده افشانی متقابل کنترل شده با دقت دو رقم OP مجزا در یک گونه تولید می شوند. گیاهانی که از دانه های هیبرید F1 رشد می کنند ویژگی های مطلوبی از هر دو والدین خود دارند و قابل اعتمادتر و یکنواخت تر هستند. برای مثال، یک گیاه گوجه فرنگی ممکن است بسیار مقاوم به خشکی باشد و گیاه دیگر گوجه فرنگی به شدت تولید می کند، این دو گیاه ممکن است گرده افشانی متقابل شوند تا یک گیاه گوجه فرنگی مقاوم به خشکی با میزان تولید بالا تولید شود.

برچسب F1 بر روی بسته بندی بذر های هیبرید نشان می دهد که این گیاه یک نوع هیبرید نسل اول است. به طور کلی، دانه های هیبرید F1 عمداً برای صفات مطلوب خاصی مانند مقاومت در برابر بیماری ها، بلوغ زودتر یا یکنواختی و تولید بیشتر ایجاد می شوند. هیبریدهای نسل دو با نماد F2 فرزندان یک گونه هیبرید F1 هستند که با دست یا وسایل طبیعی گرده افشانی می شوند. آنها نتیجه دانه های ذخیره شده از یک گیاه F1 هستند.

گیاهانی که از دانه های هیبرید F2 رشد می کنند معمولاً در مقایسه با هیبریدهای F1 ناپایدار و همچنین ناسازگار هستند و مانند گیاه والد خود نیستند. ممکن است ویژگی های مطلوب والدین خود را حفظ کنند یا نه. به همین دلیل است که بذرهای هیبریدی F1 باید هر سال خریداری شوند و پیشنهاد می شود از گیاهان حاصل از بذر های هیبرید مجددا بذرگیری جهت ذخیره برای کشت های بعدی استفاده نشود.

هیبریداسیون با تغییر ژنتیکی متفاوت است. ارگانیسم های دستکاری شده و اصلاح شده ژنتیکی دارای DNA (گاهی از موجودات غیر گیاهی) هستند که از طریق تکنیک های مهندسی ژنتیک وارد ژنوم آنها می شوند.

مزایای بذرهای هیبریدی

• تأثیر کمتری از استرس های مختلف محیطی مانند حشرات و بیماری های گیاهی دارند.
• بذرهای هیبریدی به طور مؤثری عملکرد بهتر و مداومت بیشتری نسبت به بذرهای غیر هیبریدی ارائه می دهند.
• این بذرها مزایای بازدهی برای کشاورزان دارند، زیرا مقاومت بالایی در برابر خشکسالی و آفات دارند.
• توانایی تغییر با شرایط آب و هوایی دارند، که به کشاورزان کمک می کند خطرات مربوط به بازده را کاهش دهند.
• گیاهان حاصل از بذرهای هیبریدی بزرگ تر و قوی تر هستند.
• کمک به ایجاد گونه های جدیدی از سبزیجات یا گل ها می کنند.

معایب بذرهای هیبریدی

• فرآیند تولید این بذرها زمان و هزینه زیادی می برد، زیرا توسعه بذرهای هیبریدی ساده نیست.
• نسبت به سایر انواع بذرها، گران تر هستند.
• نمی توان بذرهای هیبریدی را با استفاده از روش های تولید کلاسیک به دست آورد، زیرا بسیاری از این بذرها مکانیسمی دارند که گرده های غریبه با گونه خود را دفع می کنند.
• بذرهای حاصل از گیاهان هیبریدی برای ذخیره سازی و استفاده مجدد در آینده مناسب نیستند.
• بسیاری از افراد بر این باورند که محصولات حاصل از بذرهای هیبریدی طعم کمتری دارند.

آیا تولید بذر هیبریدی هزینه بر است؟

پیش تر توضیح دادیم که بذر هیبریدی با کمک گرده افشانی مصنوعی گیاهان تولید می شوند. در این راستا، دانشمندان برای دستیابی به نتایج مطلوب هزاران آزمایش و ترکیب انجام می دهند. این امر نیازمند پژوهش های گسترده است و به همین دلیل تولید آن بسیار پرهزینه است. علاوه بر این، شرکت هایی که بذرهای هیبریدی تولید می کنند نیاز به فعالیت های پژوهشی و توسعه ای سرمایه گذاری قابل توجهی می کنند. کل فرآیند تولید زمان بر است و تولید بذر هیبریدی به یک تلاش مداوم نیاز دارد. بنابراین به درستی می توان گفت که تولید بذرهای هیبریدی بسیار پرهزینه است.

آیا باید از بذر هیبرید استفاده کنیم یا از بذر های غیر هیبرید؟

علیرغم بحث های زیاد در این خصوص، این موضوع در واقع به خواسته های کشاورز برمی گردد. کشاورز باید با توجه به خواسته های خود و شرایط مادی و محیطی می تواند انتخاب کند که از چه نوع بذری استفاده نماید.